Evlilik olgusu, yalnızca özel hayatı değil, çalışma hayatını da doğrudan etkileyen hukuki sonuçlar doğurmaktadır. Türk iş hukukunda kadın işçilere tanınan evlilik nedeniyle fesih hakkı da özel bir önem arz etmektedir. Kanunkoyucu bu konuda düzenleme yaparak kadının aile birliğindeki önemi, rolü ve aile yapısının korunması amacını gütmüştür. Bugün yazımızda evlilik nedeniyle iş akdini sonlandıran kadın işçinin yasal hakları kıdem tazminatı özelinde inceleme konusu olacaktır.
yasal dayanak
Kadın işçinin evlilik nedeniyle iş akdini sonlandırması durumunda kıdem tazminatına hak kazanıp kazanamayacağına ilişkin yasal düzenleme 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 120. maddesi yollamasıyla, halen yürürlükte olan 1475 Sayılı Kanunun 14. maddesinin 1. fıkrasında yer alır. Kıdem tazminatına ilişkin söz konusu madde metninin ilgili fıkrası şöyledir;
Kıdem tazminatı:
Madde 14 – (Değişik birinci fıkra: 29/7/1983 – 2869/3 md.) Bu Kanuna tabi işçilerin hizmet akitlerinin:
5. (Ek: 25/8/1999 – 4447/45 md.) 506 Sayılı Kanunun 60 ıncı maddesinin birinci fıkrasının (A) bendinin (a) ve (b) alt bentlerinde öngörülen yaşlar dışında kalan diğer şartları veya aynı Kanunun Geçici 81 inci maddesine göre yaşlılık aylığı bağlanması için öngörülen sigortalılık süresini ve prim ödeme gün sayısını tamamlayarak kendi istekleri ile işten ayrılmaları nedeniyle,
Feshedilmesi veya kadının evlendiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde kendi arzusu ile sona erdirmesi veya işçinin ölümü sebebiyle son bulması hallerinde işçinin işe başladığı tarihten itibaren hizmet aktinin devamı süresince her geçen tam yıl için işverence işçiye 30 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenir. Bir yıldan artan süreler için de aynı oran üzerinden ödeme yapılır.
evlilik nedeniyle iş akdinin feshinde kıdem tazminatı alma şartları
- Kadın olmak. Yukarıda aynen verdiğimiz kanun metni lafzı açık olarak işçinin kadın olması durumunda kıdem tazminatına hak kazanabileceğini düzenlemektedir. Erkek işçiler için böyle bir yasal düzenleme bulunmamaktadır.
- 4857 sayılı İş Kanunu’na göre işçi olmak,
- Aynı işverenin işyeri veya işyerlerinde en az 1 yıl çalışmış olmak,
- Kıdem tazminatını kazanmaya elverişli diğer şartları sağlamak,
Bu şartları sağlayan kadın işçi evlilik sebebiyle iş akdini sonlandırarak kıdem tazminatına hak kazanabilir.
iş akdinin sonlandırılması evlilik tarihinden itibaren ne kadar süre içerisinde yapılabilir?
Saydığımız şartları sağlayan işçi, resmi nikâhın yapıldığı tarihten itibaren 1 yıl içerisinde iş akdini sonlandırmalıdır. Bu sürenin kaçırılması durumunda işçi evlilik sebebiyle iş akdini feshediyor olsa dahi ilgili madde hükmüne göre tazminat almaya hak kazanamayacaktır.
İhtarname çekmek zorunlu mudur?
Bu konuda yasal bir zorunluluk olmasa da özellikle tarafların ilerde yaşayabilecekleri muhtemel hukuki uyuşmazlıklardaki ispat yükümlülükleri açısından işçi tarafından ihtarname gönderilmesi faydalı olacaktır. İhtar çeken işçi ihtarnamesine kıdem tazminatı ve diğer taleplerini de eklemeli, ihtarname ekine de evlilik cüzdanı fotokopisini mutlaka eklemelidir.
İhbar süresi var mıdır?
Evlilik nedeniyle işten ayrılmak isteyen kadın işçi için bildirim süresi söz konusu değildir. Yani kadın işçi bildirim sürelerine uymadan işten ayrılabilir.
alınacak kıdem tazminatı nasıl hesaplanır? ölçütler nelerdir?
Evlilik nedeniyle iş akdini feshederek kıdem tazminatı almak isteyen kadın işçinin tazminat miktarı hesaplanırken aynı işyerinde çalışmış olduğu her bir yıl için son aldığı brüt ücretin 30 günlük tutarı hesaba katılarak belirlenir.
Kıdem tazminatına esas alınacak olan ücretin tespitinde 4857 sayılı İş Kanunu’nun 32. maddesinde sözü edilen asıl ücrete ek olarak işçiye sağlanan para veya para ile ölçülebilen menfaatler göz önünde tutulur. Buna göre ikramiye, devamlılık arz eden prim, yakacak yardımı, giyecek yardımı, kira, aydınlatma, servis yardımı, yemek yardımı ve benzeri ödemeler kıdem tazminatı hesabında dikkate alınır. İşçiye sağlanan özel sağlık sigortası yardımı ya da hayat sigortası pirim ödemeleri de para ile ölçülebilen menfaatler kavramına dahil olup, tazminata esas ücrete eklenmelidir. ( Yargıtay 22. Hukuk Dairesi 2017/20471 E. , 2019/5261 K. Sayılı İlamı)
Örneğin 5 yıl boyunca bir işyerinde çalışmış olan ve son aldığı aylık brüt ücreti 35.000 TL olan kadın işçinin hak kazanacağı kıdem tazminatını hesaplarsak;
5 x 35.000 = 175.000 TL kıdem tazminatı almaya hak kazanacaktır.
Kıdem tazminatı davasında görevli ve yetkili mahkemenin tespiti
Kıdem tazminatına ilişkin açılacak davada görevli mahkeme iş mahkemeleridir. İş Mahkemelerinin bulunmadığı yerlerde ise iş mahkemesi sıfatı ile Asliye Hukuk Mahkemeleri görevli olacaktır.
Yetkili mahkemenin tespitinde ise HMK m.6 gereği davalı gerçek veya tüzel kişi olan işverenin davanın açılış tarihindeki yerleşim yeri mahkemesi veya işin veya işlemin yapıldığı yer mahkemesidir. Davalı işveren birden fazla ise, aynı kanunun 7. maddesine göre bunlardan birinin yerleşim yeri mahkemesi de yetkili olacaktır.
Evlilik nedeniyle iş akdini fesheden kadın işçi yeniden çalışabilir mi?
Kanunen çalışabilmesinin önünde bir engel bulunmamaktadır. Fakat kadın işçi yeniden işe başlarken hakkın kötüye kullanımı sonucuna yol açmaması gerekir. Zira Türk Medeni Kanunu madde 2 gereği (tüm özel hukuk işlemleri için geçerli olarak) hakkın kötüye kullanılmaması gerekmektedir. Bir hakkın kötüye kullanılmasını hukuk düzeni korumaz. Konuya ilişkin Yargıtay kararı aşağıda verilmiştir.
Yargıtay 22. Hukuk Dairesi 2015/23042 E. , 2015/27860 K. Sayılı İlamı
“…Kadın işçinin, iş sözleşmesini evlilik sebebine dayalı olarak feshine rağmen başka bir işte çalışmaya başlamasının kanuni hakkın kötüye kullanımı olup olmadığı her bir somut olay yönünden ayrı ayrı değerlendirilmelidir. Evliliğin kadına yüklediği toplumsal sorumluluğun bir gereği olarak kanunda belirtilen fesih hakkı tanınmıştır. Çalışma hayatının evlilikle birlikte gereği gibi yürütülemeyeceği düşüncesi, aile birliğinin korunması ve kadının aile ile ilgili görevleri, kanun koyucuyu bu doğrultuda bir düzenlemeye yöneltmiştir. Bununla birlikte Anayasal temeli olan çalışma hak ve hürriyetinin ortadan kaldırılması düşünülemez. Kadın işçinin evlilik sebebine bağlı feshinin ardından kısa bir süre sonra yeniden çalışmasının gerekleri ortaya çıkmış olabilir. Hatta kadın işçi evlilik sebebine dayalı feshin ardından ara vermeksizin başka bir işyerinde çalışmaya başlayabilir ve bu durum evliliğin kadına yüklediği görevlerin yerine getirilmesi noktasında daha olumlu sonuçlar doğurabilir…”
Konuyla ilgili ayrıntılı bilgi ve danışmanlık hizmeti almak için bize buradan ulaşabilirsiniz.
